تحولات و دستاوردهای دوران رنسانس و انقلاب صنعتی زمینه های بروز یک سری تحولات فکری، اقتصادی، سیاسی ، فلسفی و تحول در شیوه هایزندگی انسانی را فراهم آورند.آغاز این تحولات، نوید دوره ای را می دادکه تحت عنوان « دوره مدرن» یا « مدرنیته» مطرح گردید.
گفتمان توسعه(۱۴) پسا توسعه گرایی ( ظهور یک گفتمان نوین در توسعه)
بخش اول
جلال یوسفـــی
مقدمه
تحولات و دستاوردهای دوران رنسانس و انقلاب صنعتی زمینه های بروز یک سری تحولات فکری، اقتصادی، سیاسی ، فلسفی و تحول در شیوه هایزندگی انسانی را فراهم آورند.آغاز این تحولات، نوید دوره ای را می دادکه تحت عنوان « دوره مدرن» یا « مدرنیته» مطرح گردید. این تغییرات به نوعی گذشت از دوره قبل و آغاز دوره ای بود که دانشمندان آن عصر وعده پیشرفت اجتماعی را به مدد عقل ئ علم می دادند.این رویکر به تحول جامعه بشری ، در نیمه دوم قرن بیستم در گفتمان توسعه در قالب دیدگاه نوسازی تجلی یافت نگاه آن به مسایل توسعه کشورهای جهان سوم بود.
در دهه های ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ نظریه نوسازی، گفتمان مسلط توسعه بود، اما وعده های آن در جهان سوم نه تنها محقق نشد بلکه باعث شد بسیاری از پیوندها و رشته های عمیق فرهنگی و اجتماعی از هم گسسته و نوعی اختلال در نظام اجتماعیِ آن ها ایجاد شود و منجر به شکل گیری دیدگاه ها ی مختلف و متضاد با آن شود. در دهه های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ نظریه نوسازی از سوی نظریه وابستگی به چالش کشیده شد. نظریه وابستگی ابتدا در آمریکای لاتین و بعد به وسیله دانشجویان آمریکایی مخالف جنگ به درون ایالات متحده راه خود را باز کرد. استدلال نظریه وابستگی این است که برخلاف موارد ادعا شده از سوی نظریه نوسازی ، عامل توسعه نیافتگی آن ها را باید در ارتباط بین وابستگی بیرونی و استثمار داخلی جستجو کرد.در نیمه دوم دهه ۱۹۸۰ رویکردها نسبت به توسعه انتقادی بود و دوره مدرن به نقد کشیده شد. از جمله دانشمندانی که این دوره را به نقد کشیده اند، از درون خود گفتمان مدرنیسم می توان به نظریه پردازان مکتب فرانکفورت اشاره کرد.
بعد از آن از اندیشه ای تحت عنوان« پسا مدرن»،« پسا ساختارگرایی» یاد می شود.این اندیشه شناخت را جزئی، جانبدارانه و محلی و محدود می داند نه کلی و فراگیر.
گذر از توسعه به پسا توسعه
بررسی مسیر تاریخی تحول توسعه مضامین محوری و همیشگی موجود در بحث از تعریف توسعه را برجسته و روشن می کند. نخست این که معانی توسعه در طول زمان تغییر می کند. دوم تعاریف توسعه به لحاظ مکانی و جغرافیایی متفاوت است. سوم تمرکز تاریخی بر ابعاد اقتصادی، مشمول دغدغه های اجتماعی ، زیست محیطی، سیاسی و فرهنگی را وسعت بخشیده است.
با توجه به تغییر پذیر بودن تعریف توسعه در طول زمان، فهم زمینه تاریخی و روند تکامل آن حائز اهمیت است.اگر سه دهه از قرن حاضر را به عقب برگردیم، مفهوم توسعه به عنوان افزایش پایدار در آمد سرانه پدیده نسبتاً جدیدی است.
از قرن۱۹ توسعه بر ابعاد اقتصادی و گستردگی نسبی ای متمرکز شد که در آن، نظام سرمایه داری در ساختارهای اقتصادی و اجتماعی نواحی رخنه کرده و در اواخر قرن پایه های نابرابری های جغرافیایی و اجتماعی را بنیان نهاد، و باعث شکل گیری جنبش های اجماعی و اتحادیه های تجاری شد.در قرن ۲۰ توسعه به مثابه نوسازی یا مدرنیزاسیون مطرح گردید. به معنی مداخلات عقلانی و جمعی برای بهبود زندگی انسان بود.توسعه گرایی که به شدت متأثر از « نوسازی» بود نوعاً به عنوان گذر جوامع از یک سری مراحل تکاملی مشخص فهمیده می شد، که هر مرحله از مراحل قبلی از نظر اقتصادی، اجتماعی، سیاسی( دموکراتیک) مدرن تربود. مثل صنعتی شدن کشورهای کره جنوبی و ژاپن و تایلند.
نظریه نوسازی به دنبال تحقق مدرنیته در جهان توسعه نیافته، از قبل به دنبال ایجاد تغییرات بنیادی بود. این تحولات به تغییر مارکس از پی تولد مکانیزاسیون و صنعت مدرن….سیلی بنیان کن جاری شد که در شدت وگستردگی مثل بهمن بود و همه چیز را در هم شکست. این تغیرات عبارت بودند از:
الف. در حوزه سیاست: شامل تغییر در نظام ارزشی و هنجاری که سیاست، حکومت، دولت بر آن استوار هستند و…
ب. در حوزه اقتصاد: تغییر زیر ساخت های غالب اقتصادی، تحول در روباط اقتصادی میان شهروندان و…
پ. در حوزه فرهنگی: با تغییر و تحول در نظام های فرهنگی، تحول در الگوهای نگارش به مسایل زنان و…
ت.تحول در نحوه نگرش به بهداشت، امنیت فردی و اجتماعی و…
ث.تحول در آموزش و پرورش و…
آن چه زندگی مدرن تعریف می شد، نتیجه فرآیندهای بی شماری بود که همگی از تجربه زیسته دنیای غرب نشأت می گرفت. به تعبیر دیگر زندگی مدرن محصول فرآیندها و سرچشمه های بسیاری است.از نظر مارسال برمن این سرچشمه ها عبارتند از: کشفیات بزرگ در قلمرو علوم فیزیکی، صنعتی شدن امر تولید و تغییر در محل سکونت افراد و… که در قرن بیستم جملگی« مدرنیزاسیون» نام گرفت اند.این فرآیند های تاریخی جهانی به طیف بس متنوعی از خیال ها و ایده ها دامن زده اند که جملگی می کوشند مردان و زنان را به سوژه ها وموضوعات مدرنیزاسیون بدل سازند، به آن قدرت تغییر جهان را عطا کنند.
از دهه ۱۹۷۰ به بعد نوع دیگری از انتقادات نسبت توسعه صورت گرفت که خود ایده توسعه را مورد سؤال قرار دادند. مجمع جدیدی از آرای اجتماعی و سیاسی در نتیجه تحولات در غرب پیدا شدند.متفکرانی مثل ولتر، منتسکیو، آدام اسمیت و… به منزله شخصیت های اصلی دوران موسوم به روشنگری شناخته شدند.آنان به چند ایده قدرتمند پشت گرم بودند، آرایی همچون عینت علم ، حرکت دوشادوش پیشرفت علمی و اجتماعی، وحدت بشرتکامل بشریت از شرق تا غرب و گذر از ظلم و ستم به آزادی تاریخ سیاسی و فرهنگی غرب مدرن بر اساس این آرای اجتماعی شکل گرفت.آنان ایمان عمیق داشتند که آدمیان می توانند با کمک علم و نهادهای دموکراتیک، جهانی آزاد و عادلانه برای همه بنا کنند. این ایمان شکل نوعی مرامنامه برای نسل های بعدی در قرن ۱۹ و ۲۰ پیدا کرد.اما این افکار از دهه ۱۹۵۰ به بعد به چالش کشیده شدند.طغیان در برابر استعمار غربی در آفریقا و سایر نقاط و عصیان زنان ، همجنس خواهان، رنگین پوستان و معلولان، واقعیت بی رحم استعمارگر، تبعیض گذار و کشتار دسته جمعی را در قلب غرب به نمایش گذاشت. بعد از جنگ جهانی دوم، اندیشمندان اجتماعی شروع به اظهار نظر در باره تغییرات عظیم در زندگی اجتماعی و سیاسی ای کردند که تمام جوامع غرب را در بر می گرفت.
اقتصاد صنعتی مبتنی بر تولید کارخانه ای، جای خود را به پسا صنعتی با رویکرد خدماتی، فرهنگی که بر کار سخت و انباشت ثروت تأکید می کرد، مال پرچم دار مصرف، لذت و ابراز وجود دموکراسی و حقوق در حال پیشرفت بودند، ولی آزادی های واقعی انسان در حال تحلیل رفتن بود. همه این رخداد ها منجر به نظریه پردازی های جدید شدند که عمدتاً در مقابل مدرنیته، جامعه پیشرفته و نظیر آن بودند. نظریه پسا توسعه یکی از حوزه های نظریه پردازی جدید است.
ادامه دارد…..
It’s hard to come by knowledgeable people in this particular subject,
but you seem like you know what you’re talking about!
Thanks
Stunning quest there. What occurred after? Good luck!
Magnificent web site. A lot of helpful information here.
I am sending it to some buddies ans also sharing in delicious.
And certainly, thank you in your sweat!
Hey there! I know this is somewhat off topic but I was wondering which blog platform are you using for
this site? I’m getting tired of WordPress because I’ve had problems with hackers
and I’m looking at alternatives for another platform. I would be great if
you could point me in the direction of a good platform.
Thank you for your guidance
I22rka Some really quality blog posts on this site, saved to fav.
Howdy this is somewhat of off topic but I was wanting to know if blogs use WYSIWYG editors or if you have to manually code with HTML.
I’m starting a blog soon but have no coding knowledge so I wanted
to get guidance from someone with experience. Any help would be greatly appreciated!
We got help from site designers
Magnificent items from you, man. I have be aware your stuff previous to and you’re simply
extremely great. I really like what you have obtained right here,
certainly like what you’re saying and the best way by which you assert it.
You make it entertaining and you still care for to keep it smart.
I cant wait to learn much more from you. That is actually a tremendous
website.
Why can not you?
yGvonl Very nice write-up. I absolutely love this website. Thanks!
I also thank you
Wonderful, what a website it is! This web site provides useful data to us, keep it up.
Is not very active at this time
I have been surfing on-line greater than three hours lately, yet I by no means discovered any attention-grabbing article
like yours. It is lovely worth enough for me. Personally, if
all webmasters and bloggers made excellent content as you probably did, the
net might be a lot more helpful than ever before.
Thank you
Do you have a spam issue on this site; I also am a blogger,
and I was curious about your situation; we have developed some nice methods and we are looking to exchange
strategies with others, be sure to shoot me an e-mail if interested.
There is not a problem
I like the helpful info you provide in your articles. I’ll bookmark your blog and check again here regularly.
I am quite certain I will learn a lot of new stuff right here!
Good luck for the next!
Thank you, but if you’re familiar with the Persian language?
It is the best time to make a few plans for the longer term and it’s time to be happy.
I’ve read this put up and if I may just I desire to counsel
you few attention-grabbing things or tips. Maybe you can write next articles relating to this article.
I desire to read more issues about it!
The content of this article is presented in the same site in a row
Hello it’s me, I am also visiting this site daily, this web page is actually pleasant and
the users are truly sharing nice thoughts.
Hello, do you know persian?
Hello there, I found your site via Google at the same time as searching for a similar
subject, your web site got here up, it appears great. I have bookmarked it in my google
bookmarks.
Hello there, just became alert to your blog thru Google, and found that it is really informative.
I am going to be careful for brussels. I will be grateful when you proceed this in future.
Lots of people will probably be benefited from your writing.
Cheers!
Thank you for your kindness
Hello, yes this paragraph is really pleasant and I have learned lot of things from it concerning blogging.
thanks.
