در یک جمع بندی کلی در سه دوره یا مقطع زمانی متأثر از تحولات تاریخی و یا اجتماعی به سه شیوه متفاوت در نظام بهره برداری از مراتع برخورد می کنیم:
۱- دوره اول از صدر اسلام تا مشروطیت
۲- دوره دوم از اوائل مشروطیت تا اصلاحات ارضی
۳- دوره سوم پس از اصلاحات ارضی تا حال که این دوره نیز تحت تأثیر انقلاب اسلامی و تحولات متعاقب آن به دو دوره کوتاهتر قابل تفکیک است.
جلال یوسفی
فرآیند بهره برداری از منابع طبیعی در ایران اهلرس، اشکال بهره برداری از منابع طبیعی در ایران را در سه مرحله بیان می کند:
۱- مرحله آغازین یک جانشینی روستایی: این مرحله با شیوه اقتصادی مرتعی مبتنی بر نیمه کوچندگی همراه است. این مرحله شکل خاص دروه های ماقبل تاریخ و آغاز تاریخ تا دوره اسلامی است و سابقه اش به ۸۰۰۰ سال قبل از میلاد بر می گردد.
۲- مرحله دوم با کوچندگی گروه های انسانی در سده های میانه و با ورود اقوام متعددی به کشور شروع گردید. این مرحله نابودی اراضی زراعی پیشکوهی مورد بهره برداری روستاییان کوچندگی ساکنان مناطق روستایی و … ، تا حدود قرن ۱۶ میلادی ادامه داشته است. در این دوران تأسیسات انباری بازمانده از ایران باستان توسط مهاجمان تخریب شد.
۳- مرحله اسکان مجدد: مرحله مجدد اسکان گروه های انسانی از اواخر قرن ۱۶ میلادی ( دوره صفویه) شروع شد. دراین دوره تصمیمات سیاسی در اسکان اجباری و انتقال ایلات و طوایف دخیل بود. نتیجه این تغییرات، موزاییک درهم و برهمی از زبان، قومیت ها و اتحادیه های طایفه ای متنوع است که اکنون در کشور مشاهده می شود. به اعتقاد اهلرس پیامد یک جانشینی گسترده، فشار را زیادی بر منابع طبیعی وارد کرده است که نتیجه آن نابودی پوشش گیاهی، فرسایش خاک و انهدام دامنه ها و از دگر سو، گسترش زراعت و چرای بیش از حد ظرفیت دام در مراتع است . به همین لحاظ مرزهای سنتی در میان زمین های زراعی روستایی و مراتع عشایر در تمام عرصه های کوهستانی رو به نابودی رفت و بخش زیادی از مراتع به کشت و زرع تبدیل گردید. اگر بر اساس نظریه اهلرس به این موضوع نگاه شود، یک جانشینی عشایر و ایلات ایران سهم قابل توجهی در ارتباط با تغییرات در بهره برداری از منابع طبیعی دارد به طوری که بخش زیادی از جنگل ها و مراتع به منظور تهیه هیزم و زغال و تهیه الوار چوب توسط عشایر از بین رفت. در سراسر مراتع و جنگل ها به تولید زغال، به علت یک جانشینی شروع شده و روز به روز بر وسعت آن افزوده می شود. بنابراین، درک عوامل مؤثر بر چگونگی حضور بومیان در بهره برداری از منابع طبیعی، حفظ و یا تخریب آن در فرآیند تاریخی با جایگاه ایلات و عشایر ایران، در چند سده اخیر به ویژه از دوره صفویه به بعد مرتبط است، هرچند از لحاظی شاید بتوان گفت بهترین مقطع آغازین این شیوه مدیریت را از آغاز اسلام بتوان بنیاد نهاد. بنابراین، با توجه به این موارد در رابطه با سازمان های اقتصادی- اجتماعی مرتبط با بهره برداری منابع طبیعی تجدید شونده در ایران ، دوره های بهره برداری از مراتع را به صورت ویژه و قابل توجه تر، می توان از صدر اسلام در ایران پی گرفت. سپس از مشروعیت تا اصلاحات ارضی و نیز از بعد از انقلاب اسلامی ۵۷ آن را تقسیم بندی نمود که هر دوره مناسب با ساختار جامعه و هم چنین نوع مالکیت بر مراتع، سازمان های خاص بهره برداری دوره خود را داشته است.
بنابراین، در یک جمع بندی کلی در سه دوره یا مقطع زمانی متأثر از تحولات تاریخی و یا اجتماعی به سه شیوه متفاوت در نظام بهره برداری از مراتع برخورد می کنیم: ۱- دوره اول از صدر اسلام تا مشروطیت ۲- دوره دوم از اوائل مشروطیت تا اصلاحات ارضی ۳- دوره سوم پس از اصلاحات ارضی تا حال که این دوره نیز تحت تأثیر انقلاب اسلامی و تحولات متعاقب آن به دو دوره کوتاه تر قابل تفکیک است.
ادامه دارد…
We stumbled over here coming from a different web page and thought I might check
things out. I like what I see so i am just following you.
Look forward to looking over your web page again.
