اگر به خواهان نهادینه شدن مشارکت همه جانبه روستاییان در طرح های توسعه روستایی و محلی هستیم ، بهتر است ضمن حفظ منافع اقتصادی – اجتماعی و زیست محیطی مردم مناطق روستایی، با فراهم کردن امکانات لازم و توجه به پیش شرط های مشارکت، بستری مناسب برای مشارکت پایدار آنان فراهم آوریم.
برای دستیابی به اهداف توسعه همه جانبه، مشارکت بومیان در برنامه های توسعه از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا بدون همکاری ذینفعان محلی یا به تعبیری بومیان یا روستاییان ، هرگونه طرح توسعه ای در هر عرصه ای با شکست روبرو خواهد شد. بر این مهم در گزارش اجلاس کارشناسان که درباره کمک به توسعه روستایی از دیدگاه نیازهای اساسی در سال ۱۹۷۹ تشکیل شده بود ، چنین تأکید آمده است:« برای دستیابی به هدف های توسعه روستایی همه جانبه، لازم است که بی چیزان روستایی در تصمیم گیری در همه مراحل اجرا و حتی ارزیابی مشارکت کنند. این گونه مشارکت در تصمیم گیری ها باید در سطح توده مردم گسترش یابد».
متأسفانه در حال حاضر، نه تنها روستاییان در تمام مراحل چرخه توسعه نقش ندارند، بلکه برخی از نهادهای مشارکتی جدید حالت نمایشی یافته اند. هرچند در علل کم رنگی مشارکت روستاییان اغلب از بی سوادی کم سوادی، کمبود اطلاعات، موانع زبانی و فرهنگی، کمبود وقت، بدبینی و بی اعتمادی به مجریان برنامه های مشارکتی، چشم و هم چشمی و رقابت، سنت گرایی و تعصب، به عنوان دلایل عدم مشارکت نام برده می شود، اما به نظر می رسد، علت اصلی کم رنگی مشارکت بومیان در برنامه های مشارکتی جدید، فقدان تلاش مستمر و جدی مسؤلان امور در زمینه مشارکت است. و بدبینانه تر این که اساساً در ساختار مدیریت برنامه ریزی کشور اعتقادی به مشارکت واقعی روستاییان در مراحل متعدد برنامه ها وجود ندارد. این مدیران و نیز مصلحین روستایی، از نیرو و امکانات روستاییان می کنند، بدون این که به علائق مادی متعدد اقتصادی و اجتماعی مردم محلی که مهم ترین عامل سازنده انگیزه برای مشارکت است، توجه نمی گردد. بنابراین، لازم است که در قالب های جدید مشارکتی هم که برای توسعه روستاها مطرح هستند به حفظ منافع اقتصادی- اجتماعی و زیست محیطی مردم مناطق روستایی به طور ویژه توجه شود. این نیازها می تواند در بعد سازمانی یا نهادهای مشارکتی و نیز از نظر اطلاعات و آگاهی رسانی به منظور انتقال اطلاعات فنی و مهارت هی نو به مردم و هم چنین تخصیص بودجه برای طرحهای توسعه ای محلی باشد.
اگر به طور فشرده بخواهیم به یک به این بحث پایان دهیم باید اذعان کنیم که شکل گیری خودجوش مشارکتهای سنتی در جوامع روستایی کشور، برگرفته از نیازهای اساسی، محدودیت منابع و شرایط سخت محیطی بوده است که نیاز به همکاری و مشارکت را ضروری میساخته است. آن چه که موفقیت این گونه مشارکت ها را تضمین می کرد، سازگاری با علایق و روحیات مردم بومی روستایی بود که بدون وابستگی به اعتبارات دولتی، به حفظ منافع اقتصادی- اجتماعی و زیست محیطی روستاییان می انجامید. اما در حال حاضر اغلب قالب های مشارکتی جدید فاقد این ویژگی ها هستند که نتیجه آن، دلسردی روستاییان و کم رنگی مشارکت آنان در برنامه های توسعه روستایی است.
بنابراین اگر به خواهان نهادینه شدن مشارکت همه جانبه روستاییان در طرح های توسعه روستایی و محلی هستیم ، بهتر است ضمن حفظ منافع اقتصادی – اجتماعی و زیست محیطی مردم مناطق روستایی، با فراهم کردن امکانات لازم و توجه به پیش شرط های مشارکت، بستری مناسب برای مشارکت پایدار آنان فراهم آوریم. قطع به یقین با بهره گیری از دانش بومی و نیز بهره گیری از پیشگامان مشارکت های نوین، خیلی سریعتر و بهتر خواهیم توانست به اهداف توسعه محلی دست پیدا بکنیم.
