دکتر جواد صفی نژاد پدر قنات ایران و بازنسیته استاد گروه انسان شناسی دانشگاه تهران به رحمت ایزدی پیوست.
در سوگ خاموشی قناتدان ایران: یادبود استاد دکتر جواد صفینژاد
جامعه علوم اجتماعی و جغرافیای ایران، امروز ستونی استوار از خویش را بدرود گفت. دکتر جواد صفینژاد، استاد پیشکسوت گروه انسانشناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، جغرافیدانِ مردمشناس و پژوهشگری خستگی ناپذیر، که در قامت «پدر قنات ایران» شناخته میشد، پس از بیش از هفت دهه تلاشِ نورانی در عرصه دانش و میدانهای پژوهش، در ۹۶ سالگی چشم از جهان فروبست.
ایشان مؤلف بخشی زنده از تاریخ و فرهنگ این سرزمین بودند. آثار ماندگار دکتر صفینژاد، که از پژوهشهای میدانی عمیق و سبک تکنگاری (مونوگرافی) سرچشمه میگرفت، گنجینهای بیبدیل برای شناخت ریشههای اصیل ایران است. از مهمترین این آثار میتوان به کتابهای مرجع و شاخص زیر اشاره کرد:
«بنه یا بنه وار (نظام زراعتی سنتی در ایران)»: تحلیل نظامهای کشت جمعی و مدیریت .
«طالبآباد»: مطالعهای عمیق و کلاسیک درباره نظام آبیاری و سازمان اجتماعی یک روستا.
«آبیاری سنتی در ایران»: مرجعی اساسی در مورد فنون کهن آبیاری مانند قنات.
«عشایر مرکزی ایران» و «مونوگرافی عشایر بلوچ»: پژوهشهای جامع درباره ساختار اجتماعی و فرهنگ عشایر.
لرهای ایران.
«مونوگرافی شهر قم» و «مونوگرافی روستای ونک»: بررسی تحولات شهری و روستایی. و ده ها اثر ارزنده در زمینه زندگی عشایر و دانش بومی.
حتی در واپسین روزهای حیات پربرکت علمیاش، قلم توانای او در خدمت تولید دانش بود. از جمله، نگارش فصل «عشایر فارس» برای جلد اول مجموعه نُهجلدی «جامعهشناسی ایران معاصر» (انتشارات دانشگاه تهران)، که اینجانب افتخار ویراستاری ادبی آن را بر عهده دارم. دریغا که استاد، درست در هنگامه آمادهسازی نهایی این اثر گرانقدر، به دیار باقی شتافت.
دکتر صفینژاد برای شاگردانش — و اینجانب به عنوان یکی از آخرین آنان، که توفیق داشتم در دوره کارشناسی ارشد از مشاورههای حکیمانهاش در تدوین پایاننامه ام بهرهمند شوم — نمادِ تواضع، دقت علمی و عشقی بیریا به ایران و مردمانش بود. بازنشستگی هرگز به معنای کنارهگیری از تحقیق و تربیت برای او نبود.
درگذشت او، پایان یک فصل درخشان از انسانشناسی و جغرافیای میدانی ایران است. اما نام و یادش، با میراث مکتوب پربارش و در وجود صدها دانشجو و همکاری که از دانش و اخلاقش آموختند، همچون قناتهایی که عمری به پژوهششان پرداخت، جاری و پایدار خواهد ماند.
این ضایعه بزرگ را به جامعه علمی ایران، دانشگاه تهران، خانواده محترم ایشان و همه دوستداران فرهنگ اصیل این مرز و بوم، صمیمانه تسلیت میگویم.
یادش گرامی و راهش پررهرو باد.
دکتر جلال یوسفی
