آبیاری در برنج کاری

در گیلان و مازندران از طرق زیر شالی ها آبیاری می گردیده است:

الف. آبگیر( استلخ)[۱]سطل[۲]، سل[۳]) از گذشته های دور تا کنون احداث آبگیر و ذخیره سازی مورد توجه شالیکاران بوده است.

ب. رود خانه( روخئونه[۴]، رودخان)[۵] : پیش از قرن نهم هجری آبیاری بدین صورت بوده است که حکام در فصل بهار به لایروبی مسیر رودخانه ها فرمان می دادند. به این محل ها در اصطلاح محلی مازندران «لیلم» و در گیلان « ریجار» می گویند.

پ. رجًا[۶]( رجا)[۷]: خروج تهتانی شالیزار از طریق رودخانه رجا گفته می شود. [۸]

ت. سر( بست)[۹] : بستن سد بر روی سفید رود به سه طریق صورت می گرفته است. احداث سد بزرگ در حوالی مدخل رودخانه  بزرگ، ایجاد سد با تنه و شاخ و برگ درختان در بستر رود های نسبتاًبزرگ در حوالی مدخل  و ایجاد سد بر بستر رودخانه در حوالی ورودی شالیزار از شاخ و برگ درختان توسکا

ث. بیگا:[۱۰] عبارت است از شکاف و بریدگی ابتدا و انتهای هر قطعه شالیزار که برای تخلیه آب ها است.

ج. لاجو:کندن خندق هایی در حوالی شالیزار برای تدارک جوانه شالی(توم)[۱۱]  و آب آن برای خزانه  ذخیره می گردید.

در منطقه مصیری از شهرستان رستم فارس بعد از برداشت گندم و قبل از برنج کاری  ابتدا مدت کار هر نفر در لایروبی ، به نسبت میزان زمینی که دارد، توسط شورای کشاورزی ( که از میان خبرگان محلی انتخاب می شوند)، مشخص می  شود ، سپس یک نفر با صدای بلند موسم لایروبی جوی آب را به اطلاع کشاورزان می رساند( و اخیراً از بلند گوی مسجد به افراد اطلاع داده می شود). راه دیگر آن بدین صورت بود که افراد کنار روی هرکدام آن مقدار را که با زمین زراعی فرد هم مرز بود ، به کمک کسانی که پایین دست او بودند، لایروبی می کرد. افراد کمکی از اضافه آب زمین های دیگران آبیاری می کردند. که بدان پل او یا دم پل[۱۲] می گویند.زمین های زراعی این منطقه از رودخانه فهلیان مشروب می گردد.

منبع:کتاب دانش بومی «با تأکید بر جامعه روستایی ایران»، ناشر: مدیریت ترویج و آموزش منابع طبیعی و آبخیزداری سازمان جنگل ها ،مراتع و آبخیزداری کشور با همکاری نشر سبحان

1. lushallegory223.exteen.com 2017-06-03 10:19

   Excellent blog you’ve got here.. It’s difficult to find excellent writing like yours these
   days. I really appreciate people like you! Take care!!